Mao Zedong roept de Volksrepubliek China uit (1949)
Mao Zedong roept de Volksrepubliek China uit
Op 1 oktober 1949 roept Mao Zedong met de woorden “vandaag is het Chinese Volk opgestaan” op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking officieel de Volksrepubliek China uit. Zelf wordt Mao het staatshoofd.
Mao Zedong is afkomstig uit een vrij eenvoudige boerenfamilie. In 1921 is hij in Peking betrokken bij de oprichting van de Chinese Communistische Partij (CCP). Mao wordt later dat jaar secretaris van de partij. De CCP werkt aanvankelijk enige tijd samen met de Kwomintang, een nationalistische Chinese politieke partij. Dit verandert in 1925 als de oprichter van deze partij, Sun Yat-sen, overlijdt en opgevolgd wordt door Chiang Kai-shek, een nationalist die niets moet hebben van het communisme. Veel communisten, waaronder Mao, worden vervolgd en vluchtten naar het noorden van het land.
Mao in 1935Samen met enkele anderen richt Mao hierna het Chinese Rode Leger op. Na twee mislukte opstanden trekt hij zich terug in de Jinggangheuvels van Jianxi en begint hij een guerrilla. In 1934 worden Mao en zijn mannen, en dat is niet voor het eerst, omsingeld door troepen van Chiang Kai-shek. Onder leiding van Mao besluiten de communisten tot een uitbraak. Die uitbraak wordt bekend als de zogenaamde Lange Mars. Aan de mars nemen ongeveer 130.000 Chinese communisten deel. Tienduizenden van hen overleven de mars, die loopt van Jiangxi naar Yan’an in Shaanxï, niet. Mao Zedong weet gedurende de Lange Mars definitief de macht te grijpen in de CCP. De leider vestigt eind 1935 in Yan’an zijn hoofdkwartier en bestudeert daar in de periode hierna het marxisme.
In 1937 wordt tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog een bondgenootschap gesloten tussen de Kwomintang en de CCP. Na de Japanse nederlaag (1945) breekt er echter opnieuw een burgeroorlog uit. Deze eindigt in 1949 met de overwinning van de CCP. Mao Zedong roept op 1 oktober 1949 de Volksrepubliek China uit en wordt zelf het staatshoofd.
Grote Sprong Voorwaarts
Propagandaposter voor de ‘Grote Sprong Voorwaarts’Mao, die kort na de oprichting van de Volksrepubliek een bezoek brengt aan Moskou, is van mening dat het land sneller communistisch gemaakt kan worden dan in het sovjet-systeem dat met een zogenaamde planeconomie werkt. In 1958 maakt hij zijn tweede vijfjarenplan voor China bekend. Eerder is de landbouw al gecollectiviseerd en de zogenaamde Grote Sprong Voorwaarts moet van China op korte termijn een economisch supermacht maken. Mao heeft onder meer bepaald dat er 700.000 coöperaties en collectieve boerderijen samengevoegd moeten worden tot zo’n 25.000 volkscommunes. Die communes moeten vervolgens zelfvoorzienende eenheden worden die zich op kleine schaal ook kunnen bezighouden met industrie.
Volgens Mao is staal de sleutel voor de Grote Sprong Voorwaarts. Ongeveer honderdduizend Chinezen worden daarom een de landbouwproductie onttrokken en te werk gesteld in honderdduizenden hoogovens die, zo blijkt al snel, een vrij slechte kwaliteit staal leverden.
Mao’s Grote Sprong Voorwaarts pakt totaal verkeerd uit. Het land krijgt al snel te kampen met een grote hongersnood die miljoenen levens eist en daarnaast krijgt de Volksrepubliek enkele natuurrampen te verwerken. Tot ontsteltenis van veel Chinezen laat Mao in 1958 en 1959 zo’n zeven miljoen ton graan reserveren voor de export terwijl zijn landgenoten op grote schaal honger lijden. Mao bekommert zich, op zijn zachtst gezegd, niet erg om hun lot. Volgens sommige bronnen zou hij zelfs gespeeld hebben met de gedachte om de namen van de Chinezen te vervangen door nummers. Door het beleid van Mao sterven tussen 1958 en 1961 naar schatting dertig miljoen mensen door ondervoeding en hongersnood.
Kritiek op zijn bewind is in het openbaar nauwelijks te horen. De CCP controleert de media en zorgt er voor dat negatieve berichten niet openbaar werden gemaakt. Binnen de partij bestaat echter wel ongenoegen over de werkwijze van Mao. In 1959 wordt de stalinist Liu Shaoqi staatshoofd in plaats van Mao die echter wel partijleider blijft en zo veel macht behoudt.
Culturele Revolutie (1966-1969)
Rode Gardisten tijdens de Culturele Revolutie
In april 1966 lanceert de dan 72-jarige Mao de zogenaamde Culturele Revolutie. De partijleider wil dat zijn eigen denken, zoals hij heeft had vastgelegd in het zogenaamde Rode Boekje, overgenomen wordt door alle Chinezen. Mao richt zich daarbij vooral op jongeren. Zij moeten er met hun zogenaamde Rode Garde voor gaan zorgen dat de smaak, gedachten en levensstijl van alle Chinezen gaan voldoen aan de normen van Mao. Rode Gardisten houden op grote schaal huis in China. Wie zich in westerse kleding op straat vertoont loopt groot risico. Mao-pakken zijn namelijk de norm.
Tijdens de Culturele Revolutie wordt afgerekend met veel vooraanstaande personen die enige kritiek hebben (gehad) op het beleid van Mao of zich niet helemaal willen conformeren aan het gedachtegoed van de ´grote leider´. Door het optreden van de Rode Garde loopt de zaak volkomen uit de hand. Mao ziet zich in 1968 daarom gedwongen de garde te ontbinden. Het leger herstelt hierna de orde.
Mao overlijdt op 9 september 1976. Zijn lichaam wordt gebalsemd en verplaatst naar een mausoleum op het Tiananmenplein. Mao is meer dan veertig jaar partijleider geweest en bijna dertig jaar de verpersoonlijking van zijn land. Na zijn overlijden wordt hij in China, op veel plaatsen ook letterlijk, van zijn voetstuk gestoten.
