Begin van de Bartholomeusnacht (1572)

Bartholomeüsnacht – François Dubois, ca, 1572-84

In de nacht van 23 op 24 augustus 1572 vermoordden radicale katholieken enkele honderden protestanten. De gebeurtenis is de geschiedenisboeken ingegaan als de Bartholomeusnacht of Parijse Bloedbruiloft.

Gaspard de Coligny

In de zomer van 1572 waren er veel hugenoten, de Franse aanhangers van de Franse-Zwitserse theoloog en kerkhervormer Johannes Calvijn, aanwezig in Parijs in verband met het huwelijk van de Franse katholieke koningsdochter Margaretha en de protestantse leider Hendrik van Navarra. Dit huwelijk werd gezien als een bezegeling van die vrede tussen katholieken en de hugenoten (protestanten). Die vrede was in 1570 al bereikt.

Het huwelijk werd op 18 augustus gesloten. Terwijl het huwelijk had moeten zorgen voor meer rust tussen de verschillende gelovigen, sloeg enkele dagen na de huwelijksvoltrekking de vlam in de pan. Vier dagen na de plechtigheid werd er op straat een aanslag gepleegd op hugenotenleider Gaspard de Coligny. Dat de katholieken het op deze hugenoot gemunt hadden was niet heel verwonderlijk. De Coligny had veel macht in Frankrijk en had ook een grote invloed op koning Karel IX.

Veel katholieken waren er niet blij mee dat de hugenoten zoals De Coligny op steeds meer belangrijke posities terechtkwamen. Terwijl de koning zijn verontwaardiging uit had gesproken over de aanslag op zijn vertrouweling en de hugenoten om wraak riepen, besloten de katholieken in actie te komen.

Op aansturing van koningin-moeder Catharina de’ Medici en de katholieke adel werd er in de nacht van 23 op 24 augustus 1572 een bloedbad aangericht onder de hugenoten die nog altijd in grote getale in Parijs aanwezig waren. Gaspard de Coligny was een van de eerste slachtoffers. In totaal werden er ongeveer 20.000 hugenoten om het leven gebracht.

Koningin-moeder Catharina-Medici bekijkt de lichamen van vermoorde hugenoten – Édouard Debat-Ponsan, 1880

De bloedige Bartholomeusnacht was een episode in een lange strijd van het Franse koningshuis om de alleenheerschappij, ten nadele van de volgens religieuze scheidslijnen verdeelde lokale adel.

In 1598 vaardigde de Franse koning Hendrik IV (Hendrik van Navarra) het Edict van Nantes uit waarmee de hugenoten een belangrijke mate van godsdienstvrijheid kregen. Het edict maakte een einde aan een periode van de Hugenotenoorlogen. De Franse koning, die vroeger zelf hugenoot was geweest, was op dat moment overigens al overgestapt op het katholicisme.

Halverwege de zeventiende eeuw maakte kardinaal de De Richelieu (1624-1661) een eind aan de vrijheid en betrekkelijke onafhankelijkheid van de protestanten. De kardinaal, die destijds de functie van eerste minister had, ontnam de hugenoten hun politieke rechten en hun pandsteden. In deze zogenaamde vrijsteden hadden de hugenoten sinds het Edict van Nantes in redelijke vrijheid hun geloof kunnen beleven.

Achtergrondverhaal: De Franse Bartholomeüsnacht en de Nederlanden
Ook interessant: Culturele invloed van de Hugenoten
Boek: God in Frankrijk

Verder op 23 augustus:

  • Romulus Augustulus
    Romulus Augustulus
    476 – Romulus Augustulus, de laatste keizer van West-Romeinse Rijk, wordt afgezet.
  • 1305 – William Wallace, Schotse opstandeling tegen de Engelse overheersing, wordt ter dood gebracht.
  • 1328 – Slag bij Kassel.
  • 1673 – Nieuw Amsterdam wordt heroverd door een Nederlandse vloot van 22 schepen onder het bevel van Cornelis Evertsen de Jongste en Jacob Binckes.
  • 1913 – In Kopenhagen wordt het beeld van de kleine zeemeermin onthuld, gemaakt door de beeldhouwer Edward Eriksen (1876-1959).
  • 1939 – Molotov-Ribbentroppact tussen de nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie wordt getekend.
  • 1942 – De Slag om Stalingrad begint.
  • 1944 – In Warnsveld wordt een temperatuur van 38,6°C gemeten; de hoogste dagtemperatuur ooit sinds het begin van de metingen in Nederland. Het record houdt tot de zomer van 2019 stand.
  • 1949 – De Presidentiële Raad wordt ingevoerd als collectief staatshoofd van Hongarije tot de afschaffing in 1986.
  • 1954 – Vliegtuigongeluk in zee bij Bergen (Noord-Holland) met 21 doden tot gevolg.
  • 2010 – De Anne Frankboom achter het Anne Frank Huis waait om en wordt de boom fataal. Omdat hij niet tegen het huis aan valt, richt de val geen schade aan.
Vorige dag

24 augustus

Volgende dag

22 augustus